76 yıldır Çin işgalinde olan Doğu Türkistan, Türkiye’nin iki katından kadar büyük!

05.08.2025 03:31

Türkiye'nin iki katı büyüklüğündeki Doğu Türkistan, 76 yıldır Çin'in baskıcı yönetimi altında. Uygur Türkleri başta olmak üzere milyonlarca kişinin kimliği, inancı ve özgürlüğü sistematik asimilasyon politikalarıyla yok sayılıyor. Zengin yer altı kaynaklarıyla stratejik bir konuma sahip olan bu topraklarda yaşanan insan hakları ihlalleri ise uluslararası kamuoyunun vicdanını sızlatmaya devam ediyor.

Doğu Türkistan neden önemli?

Doğu Türkistan, bugün Çin'in kuzeybatısında yer alan, resmi adıyla Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'ni kapsayan ve tarihi olarak Uygur, Kazak, Kırgız gibi Türk halklarının yaşam sürdüğü coğrafyadır.

Yaklaşık 1,82 milyon km²'lik yüzölçümüyle Türkiye'nin (≈ 783 000 km²) yaklaşık 2.3 katı büyüklükte? Dünya sıralamasında 16. sıra büyüklüğüne denk geliyor .

76 yıldır Çin kontrolünde

1 Ekim 1949'da Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun Xinjiang'ı "barışçıl şekilde" fiilen ele geçirmesiyle başlayan süreç, çeşitli bölgesel direnişlerle beraber 1950'lerin sonlarında Çin yönetimiyle fiilen tamamlanmış oldu .

Bu tarihi olaydan bu yana bölge Çin yasalarına göre yönetilmekte ve "özerk bölge" statüsüyle resmileştirilse de, yerli halkların hakları ve yönetimde etkisi çok kısıtlı kalmıştır.

Demografi ve yerleşim değişimi

Resmi Çin rakamları, 2020 itibarıyla Xinjiang Uygur özerk bölgesi nüfusunu yaklaşık 25,85 milyon, bunun 13,5 milyonunu Uygur, Kazak ve Kırgız gibi etnik grupların oluşturduğunu belirtiyor. Ancak bölgedeki demografik değişim, büyük ölçüde Han Çinlisi göçü ve politik müdahalelerle şekillendi

yurt dışındaki Uygur aydınlara göre Doğu Türkistandaki Uygur gibi Türk ve Müslümanları nüfusu 35 milyondan civarında olduğunu ancak Çin yönetimi oradaki Çinlilerin nüfusuun çok olduğunu göstermek için Türklerinin nüfusunu az gösterdiğini söylüyorlar.

Asıl olarak Türk halklarının baskın olduğu bölgede, diğer etnik unsurların da bulunduğu çok katmanlı nüfus yapısı ve göç politikaları dikkat çekiyor.

Coğrafi zenginlik

Bölgenin dörtte üçü çöller (Taklamakan, Gurbantünggüt), dağlarla (Tian Shan, Kunlun, Altay) kaplı. İnsan yerleşimi ormanlık bölgeler veya nehir vadilerinde yoğunlaşmış

Çin'in enerji ve doğal kaynak politikaları kapsamında, Doğu Türkistan zengin petrol, doğal gaz, kömür ve minerallerle stratejik bir bölge haline gelmiştir .

Türkiye'den tepkiler ve diaspora hareketleri

İstanbul başta olmak üzere Türkiye genelinde, 1 Ekim 2024'te "75. yıl Çin protestosu" adıyla Çin diplomatik temsilciliklerine karşı bir protesto gerçekleştirildi. Protestocular işgali ve insan hakları ihlallerini lanetleyerek destek çağrısında bulundu

Protestoların ortak mesajı: "Doğu Türkistan'ın bağımsızlığı, İslam dünyası ve Türkiye tarafından desteklenmeli."