Velhasıl Bursa Sudan Değil, Susuzluktan İbarettir...

07.10.2025 00:00

Evliya Çelebi, 17. yüzyılın en büyük seyyahlarından biri olarak Bursa'ya geldiğinde, bu kadim kenti suyla özdeşleştirmişti. Seyahatnamesinde Bursa'yı anlatırken şunları yazar: "Velhasıl Bursa sudan ibarettir." Bu ifade, yalnızca bir gözlem değil; bir medeniyetin aynasıdır. Çünkü Bursa o yüzyılda, suyun hem hayat hem de kültür anlamına geldiği bir yerdi. Her sokağında bir çeşme, her mahallede bir pınar, her evin yakınında bir hayır sahibi tarafından yapılmış su yolları bulunurdu. Uludağ'ın karlı zirvelerinden süzülen sular, şehrin damarlarında dolaşırdı. Bursa, yalnızca yeşilin değil, suyun da başkentiydi.

Bugünse bu tarihsel tespiti yeniden hatırlamak zorundayız; çünkü Bursa artık sudan değil, susuzluktan ibaret hale geliyor. Şehrin barajlarında su seviyesi alarm veriyor, bazı bölgelerde musluklar saatlerce akmıyor, tarım üretimi aksıyor. Ancak bu tabloyu sadece kuraklığa bağlamak kolaycılıktır. Bursa'nın yaşadığı susuzluk, doğa şartlarından çok, insan eliyle doğaya yapılan hoyrat müdahalelerin sonucudur.

Kent, sanayileşmenin ağırlığı altında su kaynaklarını hızla tüketti. Uludağ eteklerindeki dereler ıslah adı altında betonlaştırıldı, yeraltı suları plansız sondajlarla çekildi, tarım alanları yanlış sulama yöntemleriyle su kaybına neden oldu. Yağmur suyu biriktirme sistemleri, gri su geri dönüşümü ve modern tarımsal sulama politikaları bir türlü devreye sokulmadı. Kısacası Bursa, Evliya Çelebi'nin anlattığı su uygarlığından uzaklaşıp, modern çağın susuz şehirlerinden biri haline geldi.

Bu noktada asıl mesele şu: Su sorunu bir belediye meselesi değildir, bir bakanlığın gündemiyle de sınırlı kalamaz. Su meselesi siyasetin üzerinde, insanlığın ortak sorumluluğudur. Hangi partiden olursa olsun, hangi kurum yönetimde bulunursa bulunsun, suyun korunması bir milli güvenlik konusu, bir yaşam hakkı olarak ele alınmalıdır. Siyasi rekabetin ötesinde, bilimsel akılla, uzun vadeli planlarla, ortak akıl masalarında çözülmesi gereken bir meseledir.

Bugün Bursa'da yapılması gereken, su yönetimini bir kriz yönetimi olmaktan çıkarıp, sürdürülebilir bir yaşam politikası haline getirmektir. Bunun için acil olarak birkaç temel adım atılmalıdır.

Birincisi, suyun depolanmasından çok korunmasına odaklanmak gerekir. Orman alanlarının ve yeşil kuşakların imara açılması, suyun doğal döngüsünü bozmakta ve yeraltı sularını tehdit etmektedir.

İkincisi, sanayi ve tarım sektörlerinde su verimliliği zorunlu hale getirilmelidir. Su ayak izi hesapları yapılmalı, suyu israf eden üretim modelleri cezalandırılmalıdır.

Üçüncüsü, şehir altyapısında kayıp-kaçak oranı düşürülmeli; yağmur suları, kanalizasyona değil, yeniden kullanım sistemlerine yönlendirilmelidir.

Ve nihayetinde, toplum su bilincine sahip olmalıdır. Suyun musluktan gelişinin bir lütuf değil, büyük bir sorumluluk olduğunu anlamadıkça hiçbir teknik çözüm yeterli olmayacaktır.

Evliya Çelebi'nin "Velhasıl Bursa sudan ibarettir" derken gördüğü manzara, sadece doğanın değil, insanın doğayla kurduğu uyumun ifadesiydi. Bugün ise bu uyum bozuldu. Ama bu bozulma geri döndürülemez değildir. Bursa'nın suyu, doğru politikalar, ortak irade ve toplumsal bilinçle yeniden diriltilebilir. Uludağ'ın karları eridiğinde, bu şehir yeniden nefes alabilir.

Bursa'yı yeniden "sudan ibaret" hale getirmek, yalnızca bir çevre meselesi değil; geçmişe saygı, bugüne sorumluluk ve geleceğe borç meselesidir. Eğer bugün elimizi taşın altına koymazsak, yarın o taşın altında kalacak olan sadece barajlar değil, Bursa'nın kadim ruhu olacaktır.

Ve belki de o zaman, Evliya Çelebi'nin asırlar önceki o sözü yeniden anlam kazanacak: "Velhasıl Bursa sudan ibarettir."

Ama bu kez, bir tarihi alıntı değil; yeniden doğan bir medeniyetin ifadesi olarak.