Zeytin Dallarında Sessiz Bir Çöküş

05.11.2025 00:00

Muharrem DEĞİRMEN /GÖZLEM
muharremdegirmen @ gmail.com

Türkiye tarımı, 2025 yılına umutla değil, belirsizlik ve endişeyle girdi. TÜİK'in açıkladığı son tahminler, üretim cephesinde uzun zamandır beklenen kriz sinyallerinin artık somut bir tabloya dönüştüğünü ortaya koydu. Toprak, iklimin değişkenliğiyle, çiftçi ise ekonomik sıkışmışlıkla baş etmeye çalışırken; ülkenin tarımsal belleğinde köklü bir yer tutan zeytin ve zeytinyağı üretimi, adeta tarihinin en zorlu dönemlerinden birine girdi.

Bir zamanlar "bereketin simgesi" olarak anılan zeytin dalı, bu yıl ne yazık ki üreticinin yükünü hafifletmedi. Aksine, kuraklık, aşırı sıcaklık, don olayları ve yanlış sulama politikalarının birleşimi, milyonlarca ağacın meyvesiz kalmasına yol açtı. TÜİK verilerine göre zeytin üretimi bir önceki yıla göre yüzde 34'ün üzerinde azaldı. Bu, sadece bir istatistik değil; binlerce ailenin geçim kaynağının daralması, köylerde umutların bir kez daha ertelenmesi demek.

Zeytinyağı, Akdeniz kültürünün ve Türk mutfağının kimliğidir. Ancak artık raflardaki fiyatı, sofralardaki değeriyle yarışıyor. 2025 itibarıyla zeytinyağı üretiminde yaşanan dramatik düşüş, yalnızca ihracatı değil, iç tüketimi de doğrudan etkiliyor. Bir zamanlar üreticiden alınan zeytinyağı, bugün şehirdeki tüketici için adeta lüks hale geldi. Yağlık zeytin miktarındaki azalma, litre fiyatlarını katlayan bir dalga yarattı. Bu dalganın geri dönüşü kolay görünmüyor.

Sorun sadece doğa kaynaklı değil. Yanlış planlanan tarım destekleri, yetersiz kredi limitleri, çiftçinin finansmana erişiminde yaşadığı güçlükler, tabloyu daha da ağırlaştırıyor. Hazine destekli zirai kredilerde faiz oranlarının artırılması, üreticiyi tarladan koparıyor. Birçok üretici, borç ve maliyet sarmalında üretimden vazgeçmeyi düşünür hale geldi. Oysa Türkiye'nin en stratejik alanı olan tarım, ancak güçlü finansman ve sürdürülebilir destek politikalarıyla ayakta kalabilir.

Artık kuraklık mevsimsel bir tehlike değil, tarım ekonomisinin kalıcı bir unsuru haline geldi. Marmara, Ege ve Akdeniz'deki üretim bölgelerinde yağış rejimi tamamen değişti. Zeytin ağaçları, aşırı sıcaklık ve nem dengesizliğine alışık değil. Son yıllarda görülen düzensiz çiçeklenme ve erken olgunlaşma, hem verimi hem kaliteyi düşürüyor. Bilim insanları, zeytin üretiminin artık klasik yöntemlerle sürdürülemeyeceğini, adaptasyon politikalarının kaçınılmaz olduğunu vurguluyor.

Ancak ne yazık ki bu uyarılar, çoğu zaman kâğıt üzerinde kalıyor. Tarımın iklim değişikliğine dayanıklı hale gelmesi için yerel yönetimlerden üniversitelere, kooperatiflerden devlet kurumlarına kadar bütüncül bir yaklaşım gerekiyor. Zeytinin geleceği, sadece üreticinin değil, ülkenin kültürel ve ekonomik geleceğiyle de doğrudan bağlantılı.

Orhangazi'den Akhisar'a, Edremit'ten Ayvalık'a kadar uzanan zeytin kuşağında üreticiler, her geçen yıl daha da yalnız hissediyor. Ürünü satarken fiyat belirleyemeyen, girdi maliyetleri karşısında ezilen, kredilere ulaşamayan bir üretici profilinden söz ediyoruz.

Zeytinliklerin bir kısmı bakım yapılamadığı için verimsizleşiyor, bazı bölgelerde ise sanayi ve imar baskısı nedeniyle yok olma riskiyle karşı karşıya kalıyor. Oysa bu topraklar, binlerce yıldır zeytin ağacının gölgesinde nefes alıyor. Her köyde, her bahçede, bir ağacın hikâyesi, bir ailenin umudu var.

Tarih boyunca zeytin ağacı barışın, sabrın, direncin sembolü oldu. Bugün ise o sabır sınanıyor. Zeytinci, toprağın dilini bilen, her karışını teriyle sulayan insandır. Onu üretimden koparmak, sadece ekonomiyi değil, kültürel kimliği de zayıflatır.

Tarımın yeniden ayağa kalkması, yalnızca üretim planlamasıyla değil, üreticinin emeğini koruyan, doğayı gözeten bir vizyonla mümkün olabilir. Aksi halde gelecek kuşaklara sadece boş zeytinlikler değil, üretimsiz, umutsuz bir kırsal miras kalacaktır.

2025 yılı, tarım için sadece bir üretim kaybı yılı değil, aynı zamanda bir umut kaybı yılı olarak da hatırlanacak. Ancak bu tablo değiştirilebilir. Yeter ki devlet, üreticiyle arasındaki bağı yeniden kursun; yeter ki şehirler, sofralarına gelen her zeytin tanesinin arkasındaki emeği fark etsin.

Çünkü bu ülkenin toprağında hâlâ umut var. O umudu yaşatacak olan da; toprağa inanan, alın terine değer veren insanların direncidir.

Muharrem DEĞİRMEN /GÖZLEM / diğer yazıları

Yorumlar

Yorum bulunmuyor.