TARIMDA AZALAN GENÇ NÜFUS: TOPRAĞIN GELECEĞİ TEHLİKEDE

05.11.2025 00:00

Enbiya Bakır / 'ZAFER' e Doğru
enbiyabakr @ icloud.com

Türkiye tarımının en sessiz ama en derin krizlerinden biri yaşanıyor: tarlada genç kalmadı. Ne yağmur ne dolu ne de kuraklık kadar yıpratıcı bir gerçek bu. Çünkü artık köylerde sabahın ilk ışığında traktör sesleri duyulmuyor, toprağa sabırla eğilen ellerin çoğu yaşlı. Türkiye'de çiftçilerin yaş ortalaması 59'a yükselmiş durumda. Tarımda genç nüfusun oranı ise yüzde 5'leri bile bulmuyor. Bu tablo, sadece üretim açısından değil, kültür, gelenek ve sürdürülebilirlik açısından da ciddi bir tehlikenin habercisi.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) son verilerine göre 15-24 yaş arası gençlerin toplam nüfus içindeki oranı yüzde 15,1'e kadar düştü. Bu oran, Cumhuriyet tarihinin en düşük seviyelerinden biri. Gençler, kırsalda kalmak yerine şehirde asgari ücretli işlerde ya da hizmet sektöründe kendine yer buluyor. Köyde doğup şehirde büyüyen bir nesil var artık. Toprakla bağı kopmuş, üretimle ilgisi azalmış bir gençlikten bahsediyoruz. Bu durum, Türkiye'nin gelecekte gıda güvenliği açısından yaşayabileceği sorunların ilk işaret fişeği gibi.

Tarım artık gençler için cazip bir meslek değil. Bunun sebepleri çok. Öncelikle ekonomik koşullar… Mazot, gübre, ilaç, yem ve enerji fiyatlarındaki artış, üretim maliyetlerini katlanılamaz hale getirdi. Ürün fiyatları ise aynı oranda artmadı. Genç bir üretici için risk büyük, kazanç küçük. Hal böyle olunca gençler tarıma yönelmek yerine fabrikaya, ofise ya da şehre göç ediyor. Köyde kalmak bir "fedakârlık" olarak görülüyor. Tarımın bir gelecek vadetmediği düşüncesi, gençlerin toprağa küsmelerine yol açıyor.

Bir diğer neden ise kırsal yaşamın sosyal cazibesini kaybetmesi. Bugün birçok köyde gençlerin sosyal hayatı neredeyse yok. İnternet altyapısı yetersiz, eğitim ve kültür faaliyetleri sınırlı, sağlık ve ulaşım hizmetlerine erişim zor. Gençler, "şehirli olmak"la "gelecek sahibi olmayı" eş tutuyor. Ancak o şehirlerde buldukları da çoğu zaman geçici işler, düşük ücretler ve kiralık bir yaşam oluyor. Kırsalda kalmak, üretmek, ailesinin toprağını sürdürmek yerine, şehirde hayatta kalmaya çalışmak, yeni neslin kaderi haline gelmiş durumda.

Türkiye Ziraat Odaları Birliği'nin yaptığı araştırmaya göre, 40 yaş altı çiftçilerin oranı yüzde 10'un altında. Buna karşılık 50 yaş üstü çiftçilerin oranı yüzde 60'ın üzerinde. Bu tablo, tarımın geleceğini taşıyacak genç omurganın neredeyse çöktüğünü gösteriyor. Üstelik çiftçilerin yaşlanmasıyla birlikte tarımsal yeniliklere uyum da yavaşlıyor. Dijital tarım, akıllı sulama sistemleri, drone ile ilaçlama gibi modern uygulamaları benimseyecek olan kesim gençlerdi. Ama o gençler artık tarlada değil.

Orhangazi ve çevresi gibi hem tarım hem sanayi ile iç içe ilçelerde bu durum daha net hissediliyor. Eskiden her evde birkaç dönüm zeytinlik, birkaç baş hayvan, kendi tarlasını süren bir aile vardı. Bugün o evlerin çocukları, sabah tarlaya değil servise biniyor. Zeytin hasadına katılmak yerine fabrikada vardiyaya giriyorlar. Köyde kalan yaşlılar ise artık üretim yükünü tek başına taşıyamıyor. Zeytin, mısır, süt ve meyve üretiminde bir süreklilik krizi var. Tarlalar boşalıyor, bağlar bakımsız kalıyor, hayvancılık giderek küçülüyor. Gençlerin gitmesiyle birlikte üretimin belleği de gidiyor.

Bu durum sadece ekonomik bir kayıp değil; aynı zamanda kültürel bir kopuş. Çünkü tarım sadece üretmek değil, yaşamak demektir. Toprakla, iklimle, doğayla bir denge kurmak demektir. Oysa köyden kente göçle birlikte bu bağ zayıfladı. Artık köy, çocukluğun anısı; şehir ise mecburiyetin adresi. Gençlerin toprağa dönmemesi, bir süre sonra o toprağın da onları kabul etmemesine yol açacak. Çünkü boş kalan toprak çoraklaşır, terk edilen köy yaşlanır, unutulan üretim biçimi kaybolur.

Gençlerin tarımdan kopuşunu önlemek için ciddi bir dönüşüme ihtiyaç var. Öncelikle, genç çiftçilere yönelik desteklerin güçlendirilmesi şart. Genç çiftçi hibeleri, düşük faizli krediler, ekipman destekleri ve üretim garantili alım politikaları gençleri yeniden toprağa çekebilir. Tarım sadece sabanla değil, yazılımla da yapılabilen bir meslek haline gelmeli. Tarım teknolojilerine erişim kolaylaştırılmalı, üniversite mezunu gençler köylerine dönüp modern üretim yapabilmeli.

Eğitim sisteminin tarıma yeniden değer kazandırması da önemli. Meslek liselerinde, yüksekokullarda tarım, ziraat, gıda teknolojisi gibi alanlara ilgi artırılmalı. Tarımı küçümseyen değil, tarımla gurur duyan bir anlayış yerleşmeli. Tarımda verimlilik, markalaşma, kooperatifleşme gibi konularda gençlerin fikirleri alınmalı, üretim sadece bir zorunluluk değil, bir girişimcilik alanı olarak görülmeli.

Unutmamak gerekir ki, bugün tarladan çekilen her genç, yarının sofralarından eksilen bir üründür. Gençlerin yeniden üretime kazandırılması, sadece çiftçinin değil, ülkenin geleceğinin garantisidir. Gıda güvenliği, yerli üretim, ekonomik bağımsızlık gibi kavramların hepsi tarımın içinde saklıdır. Genç nüfusu kaybeden bir tarım ülkesi, aslında kökünü kaybediyor demektir.

Bu nedenle mesele sadece tarım politikası değil, bir gelecek meselesidir. Gençlerin toprakla yeniden buluştuğu, köylerin yeniden canlandığı, üretimin bilgiyle birleştiği bir Türkiye mümkün. Bunun için öncelikle "toprağı sevmek" kadar "toprağa inanan" bir nesle ihtiyaç var. Çünkü toprağı terk eden bir millet, geleceğini de terk eder.

Tarlada genç kalmadı; ama umut hâlâ var. O umut, yeniden toprağa dönecek, aklını ve emeğini üretime katacak gençlerle filizlenecek. Yeter ki o gençlere, bu ülkenin toprağında bir gelecek olduğunu hatırlatalım.